Jest to prawosławna cerkiew parafialna w dekanacie Gdańsk. Świątynia była dawniej kościołem ewangelickim. Została wybudowana w latach 1829-1830 w stylu późnoklasycystycznym. Budynek oparty na projekcie pochodzącym prawdopodobnie z berlińskiej pracowni znanego architekta Karola Fryderyka Schinkla, jest przykładem klasycystycznego budynku sakralnego dosyć rzadko występującego na tym terenie w XIX wieku.
Kościół zbudowany z cegły (w odsłoniętych fragmentach w wątku wozówkowo-główkowym; na kamiennych fundamentach, otynkowany, cokół oblicowany blokami kamiennymi wewnątrz drewniana empora wsparta na drewnianych kolumnach) na planie prostokątnym z czterokondygnacyjną kwadratową wieżą we wschodnim narożniku pokrytą dachem namiotowym (w roku 1878 wybudowano drewnianą dzwonnicę z fundacji cesarza Wilhelma I, który przekazał na odlew dzwonów dwie francuskie armaty zdobyte podczas wojny francusko-pruskiej; w latach 1905 – 1906 nastąpiła przebudowa kościoła, m. in. wybudowano murowaną wieżę) z wąską wydzieloną kruchtą od południowego-wschodu oraz wydzielonym pomieszczeniem zakrystii w narożniku północnym.
Wnętrze kościoła salowe z dorynckimi kolumnami dźwigającymi porządkowe belkowanie, wydzielają część środkową nakrytą kolebkowym stropieniem pozornym oraz otaczające ją z trzech stron empory (balustrady empor drewniane o szerokim parapecie wsparte na drewnianych szczeblach; w kwaterach pomiędzy nimi diagonalne listwy spięte kołem). Architraw górnej kondygnacji malowany za pomocą patronu w stylizowane, zgeometryzowane motywy kwiatowe. W północno-zachodniej części łączy się z emporą ołtarz – ambona, obecnie przebudowany i przesłonięty współczesnym ikonostasem. Ikony z XIX i XX wieku. Ołtarz główny z 1861 roku Karola Jaroszewicza.
Parafia prawosławna w Ornecie powstała po przesiedleniu do tego miasta ludności ukraińskiej w czasie Akcji "Wisła". Cerkwią parafialną stał się wówczas kościół ewangelicki. Pierwszy proboszcz parafii, ks. Aleksy Nestorowicz, rozpoczął w 1948 jej remont. Dzięki zbiórkom darów wiernych na terenie całego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego przeprowadzane były kolejne renowacje (remont plebanii, fasady i ściany zachodniej, dachu, wymiana części ikonostasu).
Parafia w Ornecie należy do najmniejszych parafii prawosławnych w Polsce; liczba jej wiernych ulega spadkowi.
Kościół został nieznacznie uszkodzony podczas działań wojennych w 1945 roku, a po wyremontowaniu przekazany cerkwii prawosławnej. Nastąpiła wtedy adaptacja wnętrza do potrzeb liturgii prawosławnej, przebudowano ołtarz, ustawiono ikonostas.
Budynek kościoła usytuowany jest na wzniesieniu, na terenie dawnego przedmieścia pasłęckiego, po północno – zachodniej stronie alei Wojska Polskiego, oddalony ok. 20 m od ulicy. Od zachodu i północy znajduje się teren dawnego cmentarza. Od wschodu znajdują się zabudowania plebanii oddzielone od kościoła brukowym podjazdem. Teren cerkwii odgrodzony jest od ulicy metalowym kutym parkanem.
Zamieszczam zdjęcia cerkwii i cmentarza, który stwarza niesamowite wrażenie (na jednym z nagrobków znajduje się swastyka!). Już niedługo zdjęcia wnętrza cerkwi.
Opracowanie: Beata Gida, 2011 r.
foto Beata Gida