Mrągowo jest obecnie miejscowością turystyczną, znaną przede wszystkim jako Miasto Festiwali. Ale jak było kiedyś? Prezentujemy Państwu ulotkę wydaną przez informację turystyczną w dawnym Sensburgu. Ponieważ wzmiankowana jest III Rzesza można się domyślić, że folder „Sensburg. Uzdrowisko otoczone mazurskimi jeziorami i lasami” ukazał się już po 1933 roku. Badając bliżej wymienione w nim mazurskie nazwy miejscowości, które pod koniec lat 30-tych uległy germanizacji, można określić czas publikacji na koniec dekady.

Zachęcamy do spojrzenia na Mrągowo oczami przedwojennego turysty. Z pewnością znajdziecie Państwo wiele ciekawostek.  Szlak Dajny był już wtedy atrakcją turystyczną. Wzmianka o popularnej trasie pieszej wzdłuż jezior otaczających miasto stała się w roku 2009 inspiracją do wytyczenia czerwonego pieszego  „Szlaku pięciu jezior”. Jeszcze wtedy istniało jezioro tzw. Duże Magistrackie, które rozciagało się pomiędzy obecnym targowiskiem miejskim a budynkiem sądu. A także wiele innych.

Komentarze do tekstu umieszczono pogrubioną czcionką  koloru czerwonego. Zachęcamy do lektury!

Foldery można skopiować. Po zbliżeniu napisy są lepiej widoczne.

 

Tłumaczenie folderu z języka niemieckiego:

Mrągowo (Sensburg)
Uzdrowisko otoczone mazurskimi jeziorami i lasami

Jest to powiatowe miasto garnizonowe z liczbą mieszkańców nie przekraczającą 10 tys. Położone jest w północnej części Pruskiego Pojezierza w krajobrazie Mazur przy linii kolejowej Królewiec (Kőnigsberg) – Korniewo (Zinten) – Czerwonka (Rothfließ) – Mrągowo (Sensburg) – Ruciane (Rudczanny). Miasto otoczone jest wieńcem sześciu małych, błękitnych jezior (Czos, Czarne, Juno, Sołtyskie, Duże i Małe Magistrackie), nad którymi na wzgórzach rozciągają się zielone lasy.

Bogactwo wody i lasów sprawia, że miasto może poszczycić się szczególną czystością powietrza. Dlatego też ma opinię wspaniałego i wysoce ocenianego

Uzdrowiska klimatycznego

Które dzięki swoim zdrowotnym właściwościom i poprawiających samopoczucie kuracjom, jak również dzięki długoletnim sukcesom potwierdziło już dawno swą nadzwyczajną wartość. Już w XVI wieku ze względów zdrowotnych przebywał na Ziemi Mrągowskiej wielokrotnie książę pruski Albrecht I ze swoją rodziną.

Dlatego też gościnne miasto Mrągowo (Sensburg) jest z roku na rok coraz częściej wybierane jako upragniony cel pobytu przez turystów, którzy pragnąc zapomnieć o codziennych kłopotach, poszukują wśród uroku pięknej i sprawiającej radość przyrody wzmocnienia do dalszego działania.

Do Mrągowa (Sensburga) dotrą Państwo koleją od stacji Czerwonki (Rothfließ) w kierunku wschodnim. Czas  jazdy to około 45 minut. Podróżujący z Cesarstwa (Reich) drogą morską z Świnoujścia do Pilawy (Pillau) po dotarciu do Królewca (Kőnigsberg), po trzech godzinach jazdy pociągiem osiągną Sensburg. Z dworca do centrum można dojechać samochodem pocztowym lub omnibusem.

Obiekty noclegowe znajdą Państwo w dodatku do folderu!

Atrakcje:  Ratusz przy Dużym Rynku, zbudowany w 1825 roku z materiałami archiwalnymi ze  starych czasów. W archiwum znajdują się dokumenty z XVI i XVII wieku.  Ciekawa infomacja, ponieważ przypuszczało się, że archiwa miejskie spłonęły w 1698 roku.  Przy rynku na dachu domu nr 14 można zobaczyć ponad 100-letnie gniazdo bocianie, które już stało się wizytówką miasta. Kościół ewangelicki z tablicami pamiątkowymi z wojny wyzwoleńczej (1812 rok). Budynek starostwa przy ulicy Królewieckiej, zbudowany w 1912 roku, z ważnymi informacjami odnośnie pierwszego budynku starostwa. W przedsionku drugiego piętra gabloty ze znaleziskami prehistorycznymi z terenu powiatu. W ogrodzie przed budynkiem pomnik zwycięskiego plebiscytu z 11 lipca 1920 roku.

Zabytki:  Pomnik wojenny na wzgórzu Jaenike, pomnik poległych w I wojnie światowej na placu Belowa (pl. Wyzwolenia) (nazwany tak na cześć honorowego mieszkańca miasta, Generała Otto von Belowa, wyzwoliciela powiatu mrągowskiego (Sensburger Landkreis) przed Rosjanami w I wojnie światowej), pomnik słynnego 151 Regimentu Piechoty i poległych żołnierzy w ogrodzie przed budynkiem Starostwa Powiatowego, pomnik niemieckiego średniowiecznego pieśniarza Walthera von der Vogelweide na placu gimnastycznym za Kurortem „Waldheim”.

 

Wycieczki:

1.   Do Lasu Miejskiego. Wspaniały las wysoki, pięć minut od północnej bramy miejskiej, z wypielęgnowanymi ścieżkami spacerowymi i  kojącymi miejscami skłaniającymi do wypoczynku (Anielski Plac nad jeziorem Czarnym itd.), strzelnica Związku Strzeleckiego, miejskie kąpielisko nad jeziorem Juno, place tenisowe  Obecnie boisko do piłki nożnej nad j. Juno, które widać w dole gdy jedzie się w kierunku Kętrzyna.  W lesie sławny i godny polecenia Kurort „Waldheim”, miejsce bardzo często uczęszczane. Kawiarnia, sala bankietowa, garaże. Średniowieczna łąka ćwiczebna mrągowskich strzelców miejskich teraz przebudowana na scenę teatralną na świeżym powietrzu.

 

2.  Do Słowiczego Wąwozu.  (Efeu-Schlucht – dosł. Elfi Wąwóz) (zob, zdjęcie tytułowe). Promenada przez Las Miejski do jeziora Czarnego przez Anielski Plac i strumyk młynowski do Słowiczego Wąwozu ze wspaniałymi ścieżkami spacerowymi i częściami, które przypominają niemieckie Śródgórze (Mittelebirge). Na górze stary  pogański kamień ofiarny.  Młynowską drogą z dalekim krajobrazem jeziornym (Czarne) wracamy do miasta.

3.  Do Polskiego Wąwozu  (Stangenwalder Schlucht). Od Starostwa Powiatowego drogą na Polską Wieś, przy Domu Starców „Haus Abendfrieden” (Dom Pogodnej Starości)  Obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych wzdłuż jeziora Juno do mostu. Wtedy w lewo dróżką piaskową do zalesionego wąwozu ze stawem. Rzadkie zwierzęta i rośliny z okresu zlodowacenia. Uroczy spacer powrotny wzdłuż łańcucha jezior (Piecuch, Średnie, Głębokie z majątkiem Sternwalde, oraz Kociołek) do wsi Marcinkowo z jeziorem Dzwonek (znane z baśni)  Jest to obecnie szlak pieszy  Pięciu jezior.  Z powrotem do Mrągowa (Sensburg).

4.  Do Źródełka Miłości (Mineralquelle – dosł. źródło wód mineralnych). Długą promenadą miejską przyjeziorną wzdłuż brzegu jeziora Czos, mijając otoczony legendami półwysep Ostrów („Werder”) aż do Parku przy Starostwie, potem w prawo ładną alejką, przez most Ryński  Mostek nad Dajną  wzdłuż plaży. Przepiękny krajobraz panoramy miasta nad Czosem, półwyspu „Łapa Niedźwiedzia”  Płw. Czterech Wiatrów  i szkoły szybowcowej w Porębach  Obecnie Wojskowy Ośrodek Szkoleniowo-Kondycyjny.  Przy plaży do pensjonatu i kawiarni „Einsiedelei” (Pustelnia) i dalej przy Tymnikowej łące do Źródełka Miłości obudowanego kamienną opaską. Przyjemne miejsce odpoczynku. Spacer powrotny prowadzi nowym miejskim laskiem ponad polaną leśną. Zapierający dech widok z góry na miasto i jezioro. Polna droga prowadzi nad wzgórzem (Oserberge?) Wzdłuż jeziora Czos do drogi Muntowskiej i do miasta.

5.  Do Szestna (Seehesten). Od Starostwa ul. Rycerzy Krzyżackich (Ordensritterstr. – ul. Wolności) do drogi asfaltowej przez las miejski, pomiędzy jeziorami Juno oraz Czarnym przy starym folwarku w Wymysłach, przez wąski pas lądu pomiędzy jeziorami Juno oraz Kaczka (często nieprawidłowo nazywane Katzen, obecnie Kot) do domu poboru opłat drogowej  Podobny znajduje się w kierunku na Piecki . Odtąd lekko pod górkę na prawo widoczna wieś Szestno (Seehesten). Po lewej przy gospodarstwie resztki ruin zamku krzyżackiego w Szestnie (zbudowanego w 1348 roku). W starym kościele pokrzyżackim liczne interesujące zabytki godne zobaczenia. W drodze powrotnej do miasta można skorzystać z połączeń omnibusowych Kętrzyn (Rastenburg) – Mrągowo (Sensburg). Dla chcących wędrować dalej polecamy drogę przez wieś Kiersztanowo (Kerstinowen) wokół jeziora Juno przez Polską Wieś (Stangenwalde)  z powrotem do Mrągowa (Sensburg). Wspaniałe widoki bardzo urozmaiconego krajobrazu  Fragment obecnego zielonego szlaku rowerowego  "Wokół jeziora Juno".

6.  Do Wieży Bismarcka. Ulicą Biskupiecką (ul. Mickiewicza) z jej „krzywym domem” w kierunku wzgórza drogą przez cmentarze do Wieży na wzgórzu Jaenike (nazwa pochodzi o honorowego mieszkańca miasta, byłego Burmistrza). Z platformy widokowej przepiękna panorama miasta i okolicy, z licznymi połaciami zielonych lasów, niebieskich jezior (z tego miejsca można doliczyć się 14 połyskujących w słońcu niebieskich powierzchni luster wody), łąki, pola, wsie i gospodarstwa rolne przypominają ornamenty pięknego dywanu ułożonego u stóp obserwatora.


Wycieczki dzienne i krajoznawcze:

1.  Do Sorkwit (Sorquitten). Koleją przez Bagienice (Alt Bagnowen) wzdłuż jeziora Sarż (Sarg See) do wsi parafialnej Sorkwity (Sorquitten). Pałac byłego grafa Mirbacha, obecnie w posiadaniu Pana von Paleste. Zbudowany w stylu Tudorów. Podczas I wojny światowej spalony przez Rosjan, a później odbudowany w starym stylu. Bardzo stara wieś. Wieś położona jest pomiędzy jeziorami Gielądzkim (Gieland See) oraz Lampackim (Lampatzki See). Urocza wędrówka przez Młynnik (Laski), przez las i torf wysoki w ciszy do jeziora Stamm  Już nie ma!  i Małej Stamki ulicą przez Polską Wieś (Stangenwalde) do Mrągowa (Sensburg)

2.  W kierunku Gór Krzywych (Krummnedorfer Berge). Koleją do stacji Wierzbowo (Wiersbau). Potem drogami polnymi na zachód do Gór Krzywych. Niezwykły krajobraz, w którym znajdziemy kociołki polodowcowe, dziury powirowe i morenę czołową. „Garbaty świat” Mazur. Do wsi Krzywe (Krummnedorf) z jeziorem bogatym w raki. Dalej szosą w kierunku Gwiazdowa (Sternfelde) oraz Marienthal   obecnie miejsce, gdzie położony jest Zajazd w Dolinie, potem między jeziorami Dużym i Małym Sutapie do Mrągowa.

Chodzi o las położony między wsią Krzywe na zachodzie a drogą nr 59 do Piecek.

3.  Do „Bliźniaków” i Królewskiej Góry (Konigshőhe).  Koleją do stacji Kosewo (Kossewen). Przez wieś wschodnim brzegiem jeziora Juksty (Ixt-see), przez wieś Zawady (Sawadden) i Śniadowo (Schniodowen) do drogi Muntowo (Muntowen) - Użranki (Konigshőhe). Tutaj w prawo do  „Bliźniaków”, dwóch ogromnych, będących pod ochroną głazów narzutowych z czasu ostatniego zlodowacenia. Potem przez folwark do drogi Muntowo (Muntowen). Stąd już tylko parę kroków do granicy powiatu. Tutaj na Królewskiej Górze widok podziwiał król Fryderyk Wilhelm IV w roku 1845. Zapierająca dech panorama okolicy. Z powrotem przez Muntowo do Mrągowa.

4.  Do Krutyni (Cruttina). Koleją do stacji Krutynia. Spacerem ulicą do rozwidlenia szosy krutyńskiej. Tą drogą aż do polany (?) (org. die Murawa). Stąd przygotowanymi już łodziami w dół Krutynią. Piękny odcinek wysokiego lasu. We wsi Krutyń dużo dobrych restauracji. We wsi udajemy się na zachód obok budynku nadleśnictwa do oddalonego jeziora Mokrego (Muker See). Potem w kierunku północnym przez mostek na rzece lasem do stacji kolejowej. Koleją z powrotem do Mrągowa (Sensburg). Można też powędrować lasem koło leśnictwa Uklanka (?) (Kleinbrűck) do Piecek (Peitschendorf) i wtedy pociągiem do Mrągowa (Sensburg)

5.  Do jeziora Nidzkiego (Nieder See). Koleją do Rucian (Rudczanny). Kurort, przemysł drzewny. Zwiedzanie wsi oraz odwiedziny w Domu Zdrojowym nad jeziorem Nidzkim. Przejażdżka wokół pięknych wysp na jeziorze. Spacer przez Guziankę. Śluza pomiędzy  jeziorami Guzianką Małą (Guszin see) i Bełdanami (Beldanen See). Drogą nad Bełdanami do „Królewskich Dębów”, nazwanych tak po wizycie króla Fryderyka Wilhelma IV w roku 1854. Drogą przez las do Wsi Wygryny (Wigrinnen). Kurort wiejski. Dalej do stacji Ukta (Alt Ukta) i do Mrągowa (Sensburg)

6.  Do mazurskiej Wenecji.  Koleją do Mikołajek (Nikoleiken). Zwiedzanie miasteczka i jego obiektów. Z mostu widok na pływającego po jeziorze Króla Sielaw. Mikołajki słyną z wędzonych ryb, a zwłaszcza sielaw. Z Mikołajek rejs statkiem po pięknym, zalesionym jeziorze Bełdany. Piękna podróż wzdłuż miejscowości uzdrowiskowych Mikołajki oraz Wierzba (Wiersba) (promem) do Guzianki, gdzie statek jest śluzowany. Potem przez dwa jeziora Guziankę Małą i Dużą (Guszin See)  do Rucian. Przejażdżka po jeziorze Nidzkim i powrót koleją do Mrągowa.
Dwie wyprawy nr 5. oraz 6. Można połączyć w jedną: z Mrągowa przez Mikołajki, Jezioro Bełdany, Ruciane, „Królewskie Dęby”, Wygryny i Uktę z powrotem do Mrągowa.

Rozkłady jazdy kolei oraz statków pasażerskich można kupić w mrągowskich księgarniach.

Spływy kajakowe:

1.  Mrągowo – j. Czos, strumyk młyński (Műhlenfließ), j. Czarne (Czarna See) – j. Kot (Kazka See) – j. Juno (Juno), przez Kiersztanowo (Kerstinowen) - j. Kierstanowskie (Kerstin See) – j. Śpigiel (Spiegels See), przez Pilec (Pűlz), j. Dejnowskie (Deinowa See) – rzekę Dajnę przez Bezławki (Bäslack), rzekę Guber, przez Sępopol (Schippenbeil) do rzeki Łyny (Alle), przez Prawdinsk (Friedland) i Drużba (Allenburg), przez Snamensk (Wehlau) do Pregoły (Pregel) do Kaliningradu (Królewca).  Około 175 km Oczywiście chodzi o spływ rzeką Dajną, która jest dopływem rzeki Guber, a dalej wpada do Pregoły.

2.  Z Mrągowa (Sensburg) koleją do Sorkwit (Sorquitten). Jeziorami: Lampackim (Lampatzki See) – Lampasz (Lampasch See) – Kujno (Kuino See) – Dłużec (Langendorfer See) – Białe (Weitz See) – Gant (Ganther See) – Babięcka Struga (Babienter Fluß) – Zyzdrój Wielki (Großer Ensdron See) – Zyzdrój  Mały (Kleiner Ensdron See) – Spychowska Struga (Puppen Fluß) – Zdrużno (Edrusno See) – Uplik (Uplick See) – Mokre (Mucker See) – Krutyńskie (Cruttinner See), Krutynia (Cruttinnen), przez Uktę (Alt Ukta) i j. Gardyńskie (Garten See), przez Iznotę (Isnothen) do j. Bełdany (Beldahnen See) do Guzianki (Guszianka) (śluza), j. Guzieńsjie Małe i Duże (Guszin See) do Rucianego (Rudczanny). Około 75 km.  (błąd w druku! prawdopodobnie chodzi o 175 km) Szlak Rzeki Krutyni.

Samochody pocztowe z Mrągowa (Sensburg) do 1. Warpun (Warpuhnen), Burszewa (Burschewen), 2. Reszla (Rőßel) i Świętej Lipki (Heilige Linde) (Sanktuarium pielgrzymkowe), 3. Do Rynu (Rhein) z możliwością dojechania do Giżycka (Lőtzen), 4. Do Rybna (Ribben)

Omnibusy i kolej wąskotorowa do Kętrzyna (Rastenburg).


Historia Mrągowa (Sensburg)

Miejscowość została w 1348 roku założona przez Krzyżaków jako strażnica, w której dokonywano opłat czynszowych („Zinsburg”) dla zamku krzyżackiego w Szestnie (Seehesten). Prawa miejskie otrzymało na przełomie wieków XIV oraz XV. Wojny oraz pożary niszczyły miasto na przestrzeni XVI i XVII wieku. Tak na przykład w roku 1698 spłonęło całe miasto. Na początku XVIII wieku miasto bardzo ucierpiało z powodu epidemii dżumy i głodu. Podczas nieszczęśliwej wojny 1806/07 zostało ciężko doświadczone przez Francuzów. Podczas wojny Napoleona z Rosją zostało ponownie splądrowane. W 1822 roku w wyniku ogromnego pożaru spłonęła prawie połowa miasta. W 1818 roku Mrągowo (Sensburg) stało się miastem powiatowym. Jednakże w XIX wieku rozwój miasteczka postępował bardzo powoli. Dopiero w 1898 roku zostało zbudowane połączenie kolejowe, a rok później zostało miastem garnizonowym. Co prawda w czasie I wojny światowej Rosjanie w sierpniu 1914 roku zajęli miasto, ale nie dokonali znaczących zniszczeń. W dniu 11 lipca 1920 roku także w Mrągowie (Sensburg) odbył się, narzucony przez wrogie mocarstwa w Pokoju Wersalskim, plebiscyt który zakończył się wspaniałym niemieckim zwycięstwem. Od tego czasu, także od powstania trzeciej Rzeszy miasto rozwija się wspaniale. Posiada wodociąg i gazociąg, system kanalizacyjny, elektrownię. Zwłaszcza w ostatnich latach dzięki nowym budynkom miasto się rozrosło i wypiękniało. Miasto jawi się turystom jako gościnne, przyjazne i nowoczesne, w którym pobyt jest maksymalnie przyjemny.

Dlatego też serdecznie witamy wszystkich przybywających do nas!

Zapytania prosimy kierować do Biura Informacji Turystycznej Mrągowo (Sensburg) pod nr tel. 441.